Hoera! Vandaag is onze nieuwe keuken geïnstalleerd. We zijn er heel blij mee. Deze zomer wordt ook de koffiekamer in het Tuinhuis uitgebreid. We hopen u dan te kunnen verwelkomen met een kopje koffie of thee op ons mooie terras.
Met dank aan particuliere donateurs, vrienden van Mens en Tuin en de charity pot van Lush .
In de lente begint de natuur aan een nieuwe levenscyclus. Zo gaan de bloesems aan de vrucht vooraf en levert de vrucht het zaad. Van oudsher raakten in het voorjaar de voedselvoorraden op. Het groeiseizoen op de akker begint weer om ons van vers eten te voorzien. Zaden ontkiemen en we zien overal om ons heen groeikracht. Pasen wordt aan het begin van de lente gevierd. Al in voorchristelijke tijden waren het ei en de haas lentesymbolen. De ronde vorm van het ei verwijst naar de eeuwige cyclus van de natuur. Normaal gesproken gaan we in de lente weer meer naar buiten. Onze levenskrachten vloeien dan naar buiten en onze mensennatuur kan weer verschijnen. In deze tijd van Corona is onze bewegingsvrijheid beperkt en de vanzelfsprekendheid om lekker naar buiten te gaan is komen te vervallen. We zijn meer dan we gewend zijn op onszelf en onze kleinste kring aangewezen.
Een haas leeft alleen en is daardoor onbeschermd en kwetsbaar. Hazen zijn dan ook altijd waakzaam. Als hazen achtervolgd worden door een roofdier, springen ze voor elkaar in het spoor. De achtervolgde haas kan zo op adem komen. Ze tonen zich offerbereid en onzelfzuchtig. Zelf gaan ze niet in de aanval, waardoor ze vanuit menselijk oogpunt zachtaardig en vredelievend zijn. In deze tijd van Corona wordt een beroep gedaan op haas-kwaliteiten. Hierdoor blijken op afstand nabijheid en saamhorigheid te ontstaan.
Een kuikentje moet eerst door een harde schaal heenbreken om ter aarde te komen. Een paashaantje van brooddeeg draagt vaak een buxustakje bij zich. Dit verwijst naar de altijd groene steeds hoger rijzende palmboom. Al in voorchristelijke tijd zag men de palm als symbool voor de zon, die vanaf de lente steeds hoger en krachtiger aan de hemel staat. De haan kraait tijdens zonsopkomst. De haan verbeeldt ons wakkere ik. Deze tijd van Corona vraagt een extra mate van wakkerheid van ons. In sprookjes kraait de haan op momenten dat de mens die op weg is, de goeie beslissing moet nemen. Momenteel wordt er van ons gevraagd om thuis te blijven.
In het leven hebben we te maken met metamorfose en transformatie. Vaak gaat dat gepaard met lijden. Een proces waarna we met nieuwe mogelijkheden ‘geboren’ kunnen worden. Pasen gaat over lijden, sterven, opstanding en opnieuw verrijzen. Met midwinter (kerst) begint de uitademing van de aardeziel, die duurt tot en met midzomer (Sint Jan). Bij het begin van de lente is die uitademing halverwege. Deze ademtocht kan sinds de gebeurtenis op Golgotha gezien worden als afspiegeling van de opstanding. Hierin kan je als mens ten alle tijden mee ademen. In een moment van chaos kan heel bewust ademen helpen om weer tot rust te komen.
Als we te maken krijgen met tegenslag, verdriet, angst, verlies en rouw kunnen we dat als een doodsbeleven ervaren. Het is dan mogelijk om van binnen op zoek te gaan naar de zin hiervan en naar een manier om ermee om te gaan. Als dat lukt, kan het voelen als een opstandingsmoment. Dit kunnen we zien als een persoonlijk Golgotha. Uiteindelijk genereert het nieuwe levenskracht.
Vanuit de Tuinkwekerij
Vóór de kerstvakantie zijn de eerste zaden gezaaid. De koudekiemers hebben de afgelopen weken liggen bibberen in de kas, al had het wat ons betreft wel wat kouder gemogen. Ondanks de milde temperaturen zijn er al de nodige baby’s te vinden. Zo laat de beemdkroon zich van zijn beste kant zien en komt de grote pimpernel al voorzichtig op. Hier en daar is ook het slangenkruid al voorzichtig boven de aarde uit aan het piepen.
Dit jaar proberen we ook weer wat nieuwe zaden uit. Dit is een interessant proces van ontdekken wat werkt, wat opkomt en hoe je het beste kunt zaaien. Grassoorten staan bijvoorbeeld toch wat ongezellig als er maar één sprietje uit een bakje steekt. Op deze manier concluderen wij grinnikend dat het werken op de tuin en in de kwekerij een oneindig weg vol verrassingen is. Ondertussen is het alweer tijd om aan de voorjaarszaai te beginnen. Met de zaaikalender in de aanslag plannen we de eerste zaai van de groenteplanten voor Mens en Tuin en in het Park. Ook zaaien we voor de winkel en voor grote bestellingen. Daarnaast gaan we een aantal vaste planten zaaien voor komend seizoen. Soorten die we voor het eerst proberen, maar ook vaste gasten. Zaden als echinacea pallida, zeeuws knoopje, look-zonder-look en zwartpurperen scabiosa liggen klaar. We zouden ze de grond uit kijken als het kon.
Wilgen knotten
In januari zijn we begonnen met het knotten van de wilgen. We hadden dit jaar hulp van de vader van Bianca, die samen met een aantal van onze deelnemers en vrijwilligers de wilgen te lijf is gegaan. Zoals ieder jaar knotten we de helft van de wilgen, om ervoor te zorgen dat de andere helft behouden blijft als bloeiers voor de insecten. Dit knotten bleek een dankbare buitenklus in een tijd waarin de grond en het weer te nat en koud zijn om in de tuin te kunnen werken. Afwisselend zonnestralen en grijze luchten vergezelden de klussers op hun avontuur langs de waterkant. Waar de snoeiers met touwen, ladders en zagen aan de slag gingen, werd door een volgende groep met snoei- en takkenscharen gewerkt aan de volgende stap van het proces. Een systematische werkwijze werd toegepast, waarbij deelnemers een tak vanaf de slootkant tot op maat en dikte gesorteerd verwerkten. Zo hadden we vier prachtige stapels takken liggen, van dun naar dik en van kort naar lang. Deze gebruiken we voor het repareren en opbouwen van de bedden in de wisselbouw. Ook gebruikten we de palen voor een ingestort hek, dat we uiteindelijk weer met restmaterialen konden opbouwen tot een ‘ondoordringbaar fort’. In ieder geval, dicht waar het dicht moet zijn. Het was dan ook even wennen toen we ineens weer iets anders moesten doen dan takken zagen, rissen, sorteren en verslepen. Gelukkig komt daar het voorjaar. We vlechten, bouwen, wieden, scheuren, verplanten, knippen, tegelen, enz..
Groenteteelt voor eigen gebruik
Aan het ‘einde’ van de wisselbouw zijn we begonnen aan het opbouwen van een aantal nieuwe bedden. Door het verwijderen van een aantal doorgerotte verhoogde bedden, ontstond er een gat in de tuin. Gezien we tijdens de lunch graag van een kom soep genieten, zagen wij onze kans schoon om hier een stuk te reserveren waar we onszelf van groente kunnen gaan voorzien. Daarbij hebben we een aantal verhoogde bakken klaar staan, die wachten op een betegeld plekje. Hier kunnen mensen met rollator of rolstoel aan werken, doordat de bak als een tafel functioneert. Naast deze verhoogde bakken, worden er een aantal smallere bedden gebouwd om hier onder andere onze peentjes en pompoenen te kunnen laten groeien.
Ondanks de nieuwe bedden, is onze ruimte nog altijd beperkt. Toch zouden we graag een paar aardappelen willen telen. Zodoende is het idee ontstaan om deze in de hoogte te telen. We gaan de aardappelen in een oude compostzak telen. Je kunt ze dan steeds aanaarden, zodat ze de hoogte in groeien. Aan het eind maken we de zak open om de aardappelen te oogsten. We zijn benieuwd naar het resultaat, het is even afwachten of het werkt. Met geluk eten we frieten na de zomer!
Helaas hebben de maatregelen om coronabesmetting tegen te gaan ook een flink effect op de dagbesteding op Mens en Tuin. Het overgrote deel van de deelnemers en vrijwilligers kan helaas niet komen, dat is natuurlijk heel vervelend. Sommigen gaan van vier hele dagen dagbesteding naar alle dagen thuis zitten. Dat heeft een grote impact op het dagelijkse leven, de sociale contacten en bezigheden die mensen hebben. Natuurlijk houden we zoveel mogelijk contact met deelnemers door te bellen, naar de mensen zelf of naar hun begeleiding. Wekelijks proberen we een kaart te sturen met een kleine activiteit. We hebben veel respect voor de begeleiders van de beschermd wonen locaties. Zij verzinnen de geweldigste projecten om mensen bezig te houden. Zo is de binnentuin van RIBW Wisselspoor met gezamenlijke krachten helemaal opgeknapt.
Ook de winkel is beperkt open; van 10:00 tot 15.00 uur op maandag, dinsdag, donderdag, vrijdag. Op woensdag en zaterdag is de winkel dus gesloten. We hebben hiervoor gekozen zodat de begeleiders naast de openingstijden kunnen werken in de tuin en kwekerij. Aan klanten wordt gevraagd zoveel mogelijk afstand te houden en het pinapparaat wordt na ieder gebruik ontsmet.
Het zijn bijzondere tijden. Mijke van Waesberge schreef daar een prachtig stuk over getiteld ‘Lijn’.
Nadat de anderen naar huis waren vertrokken, liep ik nog even over de tuin. Mijn oog viel op een streep in het schelpenpad. Een markering, tot hier. Het trof me. Getrokken door iemand die wou onthouden tot waar hij met de klus gebleven was. In dit geval het netjes maken van het schelpenpad rondom de percelen aan het begin van het nieuwe seizoen. Hij had dit ook hardop naar zichzelf vertaald: ‘het is een nieuw begin voor mezelf.’ Zelf zag ik in die lijn ook een grens tussen twee gebieden. Letterlijk tussen af en onaf, tussen iets dat achter iemand en voor iemand ligt. Maar die lijn gaat voor mij ook over het stellen van grenzen. Soms kan de werktijd er gewoon op zitten, maar een klus is eigenlijk altijd een graadmeter. Een klus moet om te beginnen bij een persoon aansluiten. Aandachtspunten hierbij zijn of iemand het werk leuk vindt, het de zinnen verzet, het juist wel of geen uitdaging is. Soms is een ogenschijnlijk eenvoudig en overzichtelijk klusje nodig. Soms past het om iets nieuws te leren en een stukje verantwoordelijkheid te dragen. Daarbij wordt er iets anders aangesproken als je met je handen de grond in gaat om aardperen te poten of dat je een bedje spinazie wiedt. Op de tuin gaat het er uiteindelijk vooral om dat iemand in de handeling komt en het werk met aandacht en op zijn eigen tempo doet. Het draait er veel minder om dat een klus afkomt. Vaak is het juist de kunst om maar niet door en door te gaan, om af en toe even pas op de plaats te maken. En je dan af te vragen hoe je houding is, hoe je lichaam reageert. Even strekken en nagaan wat je voelt, zowel fysiek als mentaal. En dan is het soms juist van belang om te zeggen, het is even genoeg, ik neem even pauze of ik laat het werk nu uit mijn handen vallen. Dat wat iemand in het werk tegenkomt, is vaak een metafoor voor innerlijke processen.
Op de dag van de lijn in het schelpenpad was het 3 maart. De eerste besmettingen met het Coronavirus in Nederland waren vastgesteld. Voor de allermeeste mensen ging het dagelijkse leven toen nog gewoon door. Toen het aantal besmettingen rap opliep, werden er maatregelen afgekondigd, er werden lijnen getrokken. De scherpe lijn van minstens 1,5 meter afstand houden is onze nieuwe realiteit geworden. Vanzelfsprekendheden en (sociale) dagelijkse bezigheden kwamen daarmee ineens te vervallen.
Op de tuin zijn we bevoorrecht dat we vooralsnog met aanpassingen en de geldende maatregelen mogen blijven werken. Deelnemers, vrijwilligers en ik zelf willen heel graag op de tuin zijn. We verdelen ons telkens in kleine groepjes over de dag. Na een grijze en natte winter is het bizar genoeg al weken stralend weer. Er is genoeg ruimte en er zijn genoeg werkzaamheden om voldoende afstand van elkaar te houden. Intussen is er geen ontkomen aan de lente. We zijn druk bezig om de grond klaar te leggen en de tuin vol te zetten met mooie gewassen.
Het voorjaar is niet alleen in volle gang op Mens en Tuin, maar ook in de tuinen van onze klanten. We krijgen alweer veel bezoek van klanten voor plantjes en aarde. Op dit moment hebben we nog niet zoveel groenteplantjes, ze worden nog volop in onze kwekerij opgekweekt. Hiernaast kopen we een deel van de groenteplanten en kruiden in bij de biologische telers Jongerius en Puur Aroma.
Vanaf 14 april hebben wij koolplantjes. Vanaf 11 mei hebben we een diversiteit aan groenteplantjes: tomaten, komkommers, courgettes, pompoenen, aubergine, sla, andijvie etc. En ook hebben we dan weer een mooie voorraad aan kruiden van ‘Puur aroma’ en van eigen kweek.
Tijdens deze periode van corona hebben we de winkeltijden iets aangepast. De winkel is open op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van10:00 tot 15:00 uur. De winkel is tot nader order gesloten op woensdag en in het weekend.
Om de drukte zoveel mogelijk te beperken kunt u, uw wensen aan ons mailen. Wij zullen uw bestelling klaarzetten voordat u het komt ophalen. U kunt alle plantjes, bloembollen, zaden enz. vinden in onze webwinkel.
Komt u naar Mens en Tuin voor de winkel dan vragen wij u om de volgende maatregelen in acht te nemen:
De Tuin van Greens staat blauw van de borage. De lucht is al weken onafgebroken blauw. Wat een zegen dat we momenteel ons werk op de tuin nog mogen doen. In deze ongewisse Coronatijd is het verworden tot een plek van zijn en bedrijvigheid op gepaste afstand. Verdeeld over de buitenruimte, vinden we grond, houvast saamhorigheid en veerkracht. De lente is onafwendbaar. Het ontluikende leven gonst om ons heen. Het teeltseizoen is losgebarsten.
De tuin heeft de afgelopen weken een metamorfose ondergaan. De meeste bedden hebben we leeg gemaakt om ruimte te maken voor nieuwe gewassen. De overwinterde eetbare groene blaadjes zoals de frivole wikke, deden geen directe dienst meer. De fiere prei en vederlichte venkels die er nog stonden, hebben we verplaatst naar de randen van de percelen, zodat ze voor de insecten in bloei kunnen schieten. De eerste bedden hebben we na het spitten ingezaaid met regenboogpeen, wortelpeterselie, schorseneren en ui. De mest voor de aardappelruggen is verspreid. Radijsjes en meiraapjes zijn al gekiemd. De zelf opgekweekte lathyrus, kapucijners, peultjes zijn geplant en de tuinbonen staan klaar om de grond in te gaan. Goudsbloemen en komkommerkruid hebben de winter doorstaan en bloeien uitbundig en complementair. Bijen en hommels maken er vlieguren op.
De waterpomp hebben we op 1 april aangeslingerd. Die dag was ik, Myke, twee jaar in dienst van deze gewijde grond. De sproeiers hebben al een aantal dagen geruststellend staan tikken. Het land heeft dorst met dit weer. Onder het ‘Eikpunt’ van het terrein, is door de mannen van Greens een nieuwe grasmat gelegd. Sinds de verplichte sluiting van het restaurant op 16 maart sloegen ze buiten aan het graven en klussen. Het schept en harkt op meerdere vlakken verbinding. We hopen dat er onder die grote eik, precies tussen tuin en restaurant, dit jaar nog huwelijken gevierd mogen worden. De natuur is alvast in opmaak voor het uitbundige feest van de zomer.
Nu de coronamaatregelen in elk geval tot en met 28 april verlengd zijn, is het restaurant op 2 april begonnen met een mooi wekelijks wisselend afhaal/bezorg-menu (wo-zo). De chef mag weer koken en wij mogen weer bloemen plukken. We zijn blij dat de gerechtjes afgemaakt kunnen worden met onze eigenste eetbare bloemen. Bestellen maar dat lekkere eten!
In verband met Corona is Mens en Tuin de komende periode beperkt geopend.
Wij zijn open op maandag, dinsdag, donderdag, vrijdag van 10 tot 15 uur.
Op woensdag en in het weekendis de winkel gesloten.
Om het risico voor de medewerkers zoveel mogelijk te beperken vragen wij u om altijd voldoende afstand te houden en aanraking zoveel mogelijk te beperken. Bent u verkouden? Blijf dan liever thuis.
Dit jaar hebben wij voor de derde keer een onderzoek gehouden onder de deelnemers rondom hun ervaringen en tevredenheid met Mens en Tuin. Hiervoor zijn 24 mensen geïnterviewd van de totaal 30 deelnemers. We zijn heel blij met het resultaat, waaruit blijkt dat deelnemers onverminderd tevreden zijn met Mens en Tuin.
In het onderzoek wordt aan deelnemers vragen gesteld over wat zij ervaren op diverse gebieden en hoe tevreden ze daarmee zijn: begeleiding, werkplaats, ondersteuningsplan, deelnemersraad, incidenten en klachten en de antroposofische identiteit. Hieruit komen uiteraard een aantal verbeterpunten naar voren die wij het komende jaar gaan oppakken met het team en zullen evalueren met de deelnemers.
Mens en Tuin wordt door deelnemers unaniem als veilig ervaren. Uit het onderzoek bleek wel dat ze niet altijd weten waar ze terecht kunnen met klachten. Dat kan kloppen omdat onze vertrouwenspersoon helaas moest stoppen. Wij zijn op zoek naar een nieuwe deelnemersvertrouwenspersoon. Deelnemers kunnen met hun klachten altijd terecht bij de klachtenfunctionaris van Klachtenportaal zorg. Folders liggen in de tuinhuizen. Wij hebben echter behoefte aan een vertrouwenspersoon die dichter bij de deelnemers staat om de drempel zo laag mogelijk te houden.
Als laatste blijken deelnemers niet bekend met onze antroposofische identiteit. Dat vinden wij helemaal niet erg. Wij zien dat jaarfeesten en het lezen van de weekspreuken door deelnemers als positief wordt ervaren. Dat is voor ons voldoende.
Veel van onze deelnemers keken er weer naar uit; kersstukjes maken. We hebben de grote kas omgetoverd tot een heerlijke werkplaats gevuld met prachtige versiersels en mooi groen om schitterende kerststukken te gaan creëren. En dat gaat extra goed lukken dit jaar met een ‘echte juf’. Een juf die het aantal gemaakte kerststukken in haar leven als bloemist niet meer zou kunnen berekenen. Honderden… nee duizenden… “Ik ben een strenge juf”. We hebben er erg om lachen.
Voor mij als begeleider was het best wel een spannende voorbereiding omdat ik me eigenlijk totaal geen voorstelling kon maken van de werkwijze, snelheid en netheid van onze deelnemers. Maar ik kan je vertellen dat ik enthousiast en verrast ben. Wat een creativiteit en precisie in het werken en met gevoel voor kleur en detail. Zo waardevol om zulke leuke ‘deelnemercollega’s’ te hebben en speciaal voor jou de winkel vol zetten met schitterend kerstwerk.
Maak ze nog trotser en koop jouw kerststuk bij één van de deelnemers van Mens en Tuin. Wil je iets speciaals of graag iets bestellen? Bel dan naar 070 321 19 37 of mail je wensen door naar winkel@mensentuin.nl. Tot ziens aan de Hillenraadweg 35, Den Haag, Bianca
Openingstijden:
Ma-di-do-vrij: 10.00 – 16.00
Wo ochtend 9.00 – 12.00
Je kan bij ons pinnen.
Eigenlijk is er bij Mens en Tuin nooit een koopavond. Maar we hebben nu zulke leuke spulletjes en kerststukken te koop. Daarom organiseren wij op vrijdag 13 december 2019 een extra gezellige middag inclusief koopavond. Je bent van harte welkom tot 20 uur. Kom genieten van het knapperend vuurtje, de glühsap en proef de kerstsfeer. Voorafgaand aan deze avond maken we met bewoners uit Moerwijk, deelnemers en vrijwilligers een gratis kerststukje. Heb je je daarvoor nog niet opgegeven? Meld je dan nu aan!
Het programma:
16:00 – 16:45 Gratis kerststukje maken
17:00 – 20.00 Vuur en Soep
De winkel is doorlopend geopend voor je kerstaankopen.
Graag meebrengen voor je kerststukje:
Als je blijft eten:
Neem iets lekkers mee voor in of bij de vegetarische soep.
Kruidenthee en kruidensap is vrij beschikbaar, bij de Vuur en Soep wordt geen alcohol geschonken.
Er breekt een zonnetje door. Ik struin de tuin af naar eetbare bloemen die zo laat in het seizoen nog
dapper bloeien. De keuken van Greens maak ik er blij mee. De wind blaast de laatste bladeren van de
bomen. De bedden op de tuin zijn bedekt met een herfsttapijt. Er staan nog wat goudsbloemen te
stralen. Ook vind ik een enkele bloemetje van het driekleurig viooltje en van komkommerkruid. Aan
de bloei van de Oost-Indische kers en de Afrikaantjes is door de eerste nachtvorst een einde
gekomen.
Ineens zoemt er een grote hommel om me heen. Het beestje strijkt neer op mijn paarsblauwe wollen
vest, kruipt zelfs even in het zakje en hopt langs de goudkleurige knopen. Ik ben verbaasd dat deze
hommel eind november nog een ronde vliegt. Is het een koningin die zich heeft volgegeten een veilig
plekje zoekt om te overwinteren?
Het voelt als een ontmoeting als een dier even zo dichtbij komt. Een paar weken terug waren een
vrijwilliger en een deelnemer in de regen op de tuin aan het werk. Het weer deerde ze niet, in
tegendeel. Plotseling kwam er een donzig roodborstje bij ze zitten. Het diertje vloog niet weg en
hupte onverstoord over de pas gewiede grond. In het voorjaar hadden we een nestje roodborstjes
achter ons huisje op de tuin. Zou het een jong vogeltje van die leg geweest zijn?
Foto’s en tekst door Mijke van Waesberge
Al enkele jaren is ons duidelijk dat het tuinhuis uit zijn voegen barst. Op drukke dagen passen niet alle deelnemers, vrijwilligers en begeleiders in de koffiekamer. Het begon noodzakelijk te worden dat ons mooie tuinpaviljoen uitgebreid moest worden. Begin volgend jaar gaan we beginnen met de aanbouw van een serre achter het tuinhuis. Er komt dan ook een nieuwe en grotere keuken en een pad langs het huis waardoor die ook beter rolstoeltoegankelijk is. Daarnaast moest er wat gebeuren aan de toiletten in de loods. Die waren onvoldoende geschikt voor minder validen en ook al erg oud. Inmiddels hebben we een mooie uitgebreidere wc waar ook mensen in een rolstoel gebruik van kunnen maken.
Met deze nieuwe aanbouw wordt de tuin ook beter geschikt voor activiteiten naast de dagbesteding. Mens en Tuin is een prachtige locatie die wij graag meer beschikbaar willen maken voor onze directe omgeving. Vanaf volgend jaar is het tuinhuis buiten de uren van de dagbesteding te huur en gaan wij activiteiten organiseren voor de wijk. Hierover volgend jaar meer.
De uitbundige zomer laten we los, de natuur trekt zicht terug, het wordt tijd om naar binnen te keren. De prachtige kleuren, de heerlijke geuren van nat gras, gevallen bladeren en regelmatige regen laten onze zintuigen voelen dat de herfst echt begonnen is. Met het oog op volgend voorjaar maken we de tuin winterklaar voor ons zelf, de insecten, vogels en andere bezoekers. De deelnemers verzamelen nu de zaden, knippen waar nodig de planten terug en harken het blad tijdig van het gras af. Er worden planten uitgestoken om te verplaatsten maar ook om stekken te maken en op te potten zodat u volgend jaar weer prachtige planten kunt uit kiezen in onze winkel.
Daarnaast gaan er ook nog wat bloembollen de grond in om de bijen te voeden in het vroege voorjaar. Op de website kunt u onze ‘laatste’ bloembollen bestellen. Of kom langs, combineer uw bezoek met een heerlijke herfstwandeling in onze prachtige tuin en neem nog een plantje mee voor in uw eigen paradijsje. Openingstijden:
Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag tussen 10 en 16 uur.
Nu de herfst in volle gang is, staan er minder gewassen op de tuin. Typische gewassen van deze tijd zijn venkel, peen, prei, bleekselderij, knolselderij, boerenkool en palmkool. De tomatenplanten hebben we ivm een ziekte leeg moeten plukken. Van de vijf kilo onrijpe tomaten die eraf kwamen, heeft de chefkok van het restaurant salsa verde gemaakt. Bedden die vrij komen, zaaien we in met groenbemester. Dit doen we om de structuur van de grond te verbeteren, om de bodem bedekt de winter in te laten gaan en om stikstof uit de lucht te binden. Er blijken tevens een aantal groenbemesters eetbaar te zijn.
In samenspraak met de chef oogsten we ook een aantal kostelijke bloem-, boomblaadjes en (on)kruiden als berkenblaadjes, duizendblad, afrikaantjes, oi-kers, goudsbloem, vogelmuur en dovenetel. Zo leveren we deze weken nog steeds kleurrijke palletjes en in alle tinten groen gevulde kratjes aan het restaurant. We beleven er veel plezier aan om dit met z’n allen te oogsten. De tuin wordt zo optimaal benut. Toen ik laatst met de producten de keuken binnenkwam, werden de net opgemaakte borden direct door de chef afgemaakt met verse wikke en eetbare bloemetjes. Dat is pas Greens! En psssst… de chef gaat binnenkort zelfs bier brouwen met onze groenbemester boekweit.
Foto’s en tekst door Mijke van Waesberge
Heb je weleens een tak van een eik, esdoorn of roos bekeken en ordening of impulsiviteit ontdekt in de stand van de takken of een kwaliteitssprong in het uiterlijk van de blaadjes? Door fenomenologisch een roos te ontleden, kwamen we erachter dat er veel meer achter een plant schuilgaat, dan je op het eerste gezicht waarneemt. En dat is eigenlijk met de weekspreuken of de zielekalender van Rudolf Steiner net zo. De weekspreuken zijn niet weg te denken bij Mens en Tuin, maar verdieping, handvatten en context was erg welkom voor de dagelijkse praktijk.
Met vier collega’s en de voorzitter van ons bestuur hebben we hier dan ook een scholingsdag over bijgewoond. We raakten verwikkeld in rozenblaadjes, lemniscaten, ritme en ademhaling. We stonden nog eens bewust stil bij het jaarritme en bij het verloop van de seizoenen. Hierin spelen processen van kou/warmte, donker/licht en leven/dood een essentiële rol. Ook de jaarfeesten zijn hier onlosmakelijk mee verbonden. De plantenwereld biedt een ingang door heel goed naar opbouw, naar vorm, naar kleur te kijken. De betekenis van de weekspreuken vind je door om je heen te kijken, na te gaan wat er gaande is in de natuur, door de ademhaling te volgen van de aarde en de kosmos. Maar ook door op te merken wat voor invloed dit heeft op jou als mens en hoe het jou van binnen beweegt. Net als planten, zijn de weekspreuken ook opgebouwd volgens een bepaalde structuur en samenhang. Ook is er contrast te vinden tussen spreuken. Daarbij ademen ze mee met wat er buiten gebeurt en ondertussen gebeurt dat ook in jezelf.
We zijn door deze dag gevoed en geïnspireerd om op een verdiepende manier met de weekspreuken aan het werk te gaan. Om ze te delen met onze deelnemers en vrijwilligers en er met elkaar over in gesprek te gaan. Ieder van ons kan er iets aan ervaren en zich er over verwonderen. Oftewel het is een ingang om ‘de landbouw te vermenselijken en mens te worden aan de landbouw.’
Tekst door Mijke van Waesberge
Jaap Gorter over de weekspreuken
Midden in de zomer was de tuin nog een en al uitbundigheid en vol van groei en bloei. Nu nadert de herfst, zijn de dagen korter, de nachten weer lekker vochtig, glinsteren de bladeren ‘s ochtends van de dauw, rijpen gewassen af en begint de tuin weer op z’n retour te raken. Niet per se qua schoonheid, maar er is weer een beweging merkbaar terug de aarde in.
Toen ik op vakantie was, had ik aan een van onze vrijwilligers, die dienst deed als chef-oogst, gevraagd om de kolen nog tot het najaar te laten staan. Hij vond een aantal kolen echter zo groot en mooi dat hij besloot ze te snijden voor de keuken van restaurant Greens. Toen ik half augustus terug kwam op de tuin, kon ik hem alleen maar gelijk geven en afgelopen weken hebben we het gros van de prachtige rode, witte en savooiekolen geoogst, die inmiddels bij Greens in het vat zitten voor zuurkool. De radicchio’s bleven klein dit jaar en omdat ze op schieten stonden, moesten ze bijna allemaal tegelijk van het land. De chef van het restaurant besloot er kimchi van te maken.
Op 28 september wordt van oudsher een oogstfeest gevierd. Het luidt een tijd in van overvloed, waarin de wintervoorraden binnen gehaald worden en groente en fruit worden ingelegd en ingemaakt. Onze tuin is te klein om overvloed te leveren, het is meer een pronktuin realiseerde ik me laatst, maar de afgelopen weken werd veel van de oogst die uit de tuin kwam opgewaardeerd, doordat de chef van Greens het fermenteert of in zoetzuur inlegt. Inmiddels staat er een voorraad kleurrijk gevulde potten te shinen in het restaurant. De kracht van de zomer wordt zo geconserveerd en geconcentreerd om er in het najaar en in de winter van te kunnen eten.
Als mensen kunnen we er een voorbeeld aan nemen door in de Michaelstijd die aanbreekt onze eigen zomeroogst van binnen af te wegen en op basis van die voorraad initiatiefkracht genereren. Op 29 september vieren we het jaarfeest van Sint Michael. De aardeziel begon zich na Sint Jan weer uit de kosmos terug te trekken, deze zogenoemde inademing is nu halverwege. Rond deze tijd van het jaar is het de kunst om, nadat we tijdens de zomer uitbundig ‘buiten onszelf’ zijn geweest, weer naar binnen te keren, zonder dat we hierbij het lijntje met de kosmos hoeven te verliezen. Dit vraagt soms wat wilskracht en durf, want het kan makkelijk zijn om mee te varen op de uiterlijke zintuiglijke zomerse stroom. Het is immers soms maar de vraag wat we van binnen aantreffen, maar in onszelf kunnen we uiteindelijk het kompas vinden om tijdens de donkere, koude en minder kleurrijke maanden koers te houden, om onze gedachtes levendig te houden en ze ‘hart te geven’. Hierdoor kan ons handelen veranderen, omdat we ergens warm voor kunnen lopen, dingen vanuit de grond van ons hart kunnen doen. Michael is hierbij de veerman die op de levende stroom tussen aarde en kosmos beweegt en door stappen van de mens op dit vlak een brug bouwt tussen aarde en kosmos.
Stichting Mens en Tuin heeft dit jaar weer een tevredenheidsonderzoek gehouden onder haar vrijwilligers. Elke vrijwilliger heeft een mail met de vragenlijst ontvangen met het verzoek deze in te vullen. Wij zijn trots op het resultaat, onze vrijwilligers geven hun werk op Mens en Tuin een 8,4!
Dat is een vooruitgang ten opzichte van 2016 toen het resultaat een 8,0 was (ook een prachtige uitslag natuurlijk). Natuurlijk zijn er aandachtspunten naar voren gekomen, waarin wij als team van Mens en Tuin rekening mee zullen houden in de toekomst. Zo willen we onder andere per dag een vast aanspreekpunt aanwijzen voor de vrijwilligers, een overzichtelijke klussenlijst samenstellen; waarin de werkzaamheden duidelijk worden vermeld én oog voor het sociale aspect. Naast het brede teamoverleg is bijvoorbeeld een jaarlijks uitje gezellig om elkaar beter te leren kennen en van elkaar te kunnen leren, zoals ook een workshop of uitleg over een specifiek onderwerp waardevol kan zijn. We zijn blij met alle vrijwilligers van Mens en Tuin, door hen kunnen we de tuin, de deelnemers en bezoekers laten stralen! Bekijk hier het verslag.
Deze zomer hebben wij ook onder de deelnemers een tevredenheidsonderzoek gehouden. De resultaten daarvan worden op dit moment nog verwerkt.
Krokussen, narcissen, blauwe druifjes of wat dacht u van honingtulpjes, voorjaarsster, kievitsbloem en daslook? Het lijkt nog ver weg het voorjaar, maar vóór de eerste nachtvorst mogen deze prachtige voorjaarsbloeiers de grond al in.
Bij Mens en Tuin koop u -natuurlijk- chemievrije bloembollen. Maar waarom telen zonder chemicaliën? Niet alleen omdat ze heel erg mooi zijn en u een vrolijk voorjaarsgevoel zullen geven. Nee, de bloembollenteelt is namelijk een heel vervuilende tak in de landbouw. Er worden ontzettend veel bestrijdingsmiddelen gebruikt om insecten en schimmels tegen te gaan. Deze bestrijdingsmiddelen komen in het grondwater en in de lucht, slecht voor mens en dier. Bijen en hommels zijn zeer gevoelig voor deze bestrijdingsmiddelen wat zijn weerslag ook weer heeft op de vogeltjes en de egeltjes welke deze insecten graag eten.
Gelukkig zijn er dus ook biologische bloembollen waarmee u niet alleen uw tuin vrolijk maakt en “schoon” houdt maar vooral ook de bijen en de hommels voedt. Bij de eerste warmere zonnestralen ontwaken deze insecten uit hun winterslaap en gaan op zoek naar de bloeiende bloemen van het vroege voorjaar om hun voedselvoorraad weer aan te leggen. Biologische bloembollen zitten bomvol met goede kwaliteit stuifmeel, ze zijn er gek op!
Samen met de deelnemers zijn we volop bezig met de voorbereidingen, we maken prachtige bollenzakjes voor u en de insecten. De verkoop start op zaterdag 21 september 2019 tijdens onze open dag. Tot dan!
‘Wat een rust’, ‘wat een vredelievende plek’ dat is wat bezoekers hardop zeggen te ervaren als ze over de tuin lopen en even op een bankje gaan zitten. Als we zelf aan het werk zijn, dan voelen we deze werking ook. Inmiddels heeft zich een vast clubje deelnemers verbonden aan de tuin en zijn er nog een aantal mensen die zich willen aansluiten. Daarnaast is er een vrijwilliger die een enorm ondersteunende functie heeft in de begeleiding en een vrijwilliger die bergen werk verzet en gaat helpen bij de aanleg van een nieuw beregeningssysteem onder leiding van een technisch onderlegde vrijwilliger van Mens en Tuin. Een keer in de maand komt er een clubje ‘antroposofische’ dames al doende genieten van de tuin. Kortom een fijne en passende bezetting.
Mei was een drukke maand met veel zaai- en plantwerk. Bedden moesten hiervoor leeggemaakt, bemest en klaargelegd worden. Gewasresten en groenbemesters van vorig seizoen gingen naar de composthoop. Vorig jaar lag de grond als een gespreid bedje voor ons klaar. Eind mei zijn we begonnen met het oogsten van de eerste sla. Vorig jaar op 30 mei opende de Burgemeester Greens en oogstte samen met mij de eerste sla. Dit jaar hadden we op 29 mei de eer dat Pauline Krikke samen met een afgevaardigde van het restaurant, Stichting Tuinen van Greens en de tuin (ik zelf) een Gulden Klinker kwam leggen. Wat zijn we trots!
De afgelopen weken hebben we snijbiet, peultjes, koolrabi’s, radijsjes, diverse kruiden en vele eetbare bloemen aan het restaurant geleverd. Binnenkort oogsten we de eerste gekleurde worteltjes, bietjes, kapucijners, tuinbonen en doperwten. De verschillende kolen zijn goed aan de groei en de aardappels staan in bloei. De tuin staat bijna vol. Een aantal eerste teelten maken alweer plek voor een tweede teelt. Er komen onder meer nog wat vruchtgewassen, wortelgewassen, peulvruchten en de late koolsoorten.
De tuin is zo anders dan vorig jaar: voller, rommeliger, rijker, weelderiger. De onkruiddruk is hoger. Vorig jaar begonnen we op schone opgebrachte grond en riep ik in de loop van het seizoen weleens voor de grap dat ik onkruid ging zaaien, om werkgelegenheid te creëren. Opmerkelijk dat onze penningmeester vandaag zei dat hij orde zag. Ik snap wel wat hij bedoelt, want alles wat we gezaaid en geplant hebben, staat keurig op rijtjes. Maar toch is het dat niet alleen, terwijl ik soms juist denk ‘wat een chaos’ omdat ik bloemen en kruiden die zichzelf hebben uitgezaaid, tussen de gewassen laat staan. Of ik laat een plantje dat ik niet ken, groeien om erachter te komen wat het is. Soortenrijkdom trekt nuttige insecten aan en stoot schadelijke insecten af. Ik probeer intensief en zo divers mogelijk te telen om naast opbrengst, voldoening, kleur en schoonheid ook voor beleving en verwondering te zorgen. Alle zintuigen mogen gevoed worden. Er is zo veel te zien, te ruiken, voelen en uiteindelijk in het restaurant te proeven. Zelf voel ik me elke dag weer bevoorrecht om op dit prachtige ‘lusthof’ te mogen werken.
Foto’s en tekst door Mijke van Waesberge
Steeds meer mensen weten Mens en Tuin te vinden voor onze mooie tuinplanten, kruiden en groenteplanten. Met de planten van Mens en Tuin bent u ervan verzekerd dat uw tuin een bijdrage levert aan de biodiversiteit van Den Haag.
Behalve tuinplanten kunt u bij ons ook een wormentoren of balkonton bestellen. De wormentoren is een bak die bestaat uit meerdere ringen. In de bovenste compostring stop je speciale compostwormen. De wormen voer je ongekookte groente- en fruitresten. Ook zijn de wormen gek op koffieprut. Elke laag sluit je af met een laagje gescheurd karton. Als de eerste compostring van het wormenhotel vol is zet je een lege ring bovenop en vul je die ring met afval en karton. De wormen kruipen door de gaten in de bodem naar het voedsel toe. Is de laatste ring vol, dan is de inhoud van de eerste ring gecomposteerd. Je leegt deze ring en zet hem weer bovenop om opnieuw te vullen. Het vocht tap je af via een kraantje. Je verdunt deze ‘wormenthee’ met water en geeft het aan je planten.
Bekijk deze video voor de uitleg van de wormentoren >
Maandag 24 juni was het Sint Jan. Johannes de Doper was de mens van de zomerzonnewende.
Op Mens en Tuin vieren we de jaarfeesten om vorm te geven aan het jaarritme. Ritme vinden we onder andere terug in onze ademhaling, dag en nacht, de dagen van de week en de maanden. Als je de aarde ziet als een levend wezen dan heeft de aarde ook levensritmen. Zo houden de jaargetijden verband met het in- en uitademen van de aarde. Met Sint Jan eindigt de uitademing van de aarde, die met kerst werd ingezet en begint de inademing, die met kerst weer eindigt.
In de winter is de aarde bij zichzelf en helemaal wakker. Ze slaapt in wanneer de lente overgaat in de zomer. Wanneer wij zelf slapen is ons lichaam als een tuin waarin het leven fris groeit en bloeit, zodat wij de volgende morgen weer hersteld zijn van de afbraakprocessen die zich overdag afspelen. Zo wordt in de zomer de aarde vernieuwd, nadat ze in de kosmos nieuwe vurige kracht heeft opgedaan.
Met de zomerzonnewende bereikt de natuur haar hoogtepunt. Je zou kunnen zeggen dat de aarde buiten zichzelf raakt en één is met de kosmos. In voor-Christelijke tijden dansten mensen om het vuur en raakten in een zonne-extase. Johannes de Doper kwam als mens overeen met die zomerse extase. Sint Jan is het feest van de zon die weer langzaam daalt, het is het feest van het licht dat langzaam weer afneemt. De klimmende zon doet groeien, geeft bloesem en de dalende zon doet rijpen en geeft vrucht.
De zon is drager en schenker van leven en het oerfenomeen van ritme. Het menselijk leven komt overeen met dat van de jaarcyclus, waarbij de zomerzonnewende staat voor het midden van ons leven om erna tot rijping te komen.
Geschreven door Mijke van Waesberge
