Tonny schonk een prachtige eendenkorf voor de vijver. In deze korf kan een eend veilig haar eieren uitbroeden.
Ook heeft vrijwilliger Tonnis de afgelopen weken een prachtig kapelletje gevlochten. Op deze plek gedenken wij jaarlijks tijdens Allerzielen geliefde overledenen.
De lente is dit jaar vroeg begonnen. Veel eerder dan voorgaande jaren was er leven in de bodem te zien en ook het gras ging eerder groeien. De appels en peren zijn zelfs al bijna in bloei!
Op 21 maart hebben we het koemestpreparaat gesproeid over de tuin. Afgelopen najaar hebben we tijdens het Michaelsfeest koehoorns gevuld met mest. Deze hebben we begraven in de binnenste cirkel van de spiraaltuin. De hoorns hebben de hele winter in de bodem doorgebracht en daar de winterse rust en inademing van de natuur in zich opgenomen.
In die maanden ontstaat in de mest een gezonde bacteriecultuur, onze eigen probiotica. De mest werd vervolgens in regenwater gedynamiseerd door het een uur lang te roeren, zo hard dat er een mooie diepe kolk ontstaat en vervolgens de andere kant op, net zolang tot de mest goed door het water is opgenomen. Na het uur werd het verdeeld over emmers. Iedereen nam een emmer en kreeg een stukje tuin toegewezen om het preparaat over de bodem uit te sproeien. Natuurlijk vergaten we daarbij de potplanten niet en ook de zak met potgrond kreeg een douchebeurt.
Met dit preparaat zorgen we ervoor dat de wortels van kiemende zaden een goede, levende voedingsbodem vinden om zich optimaal in te kunnen ontwikkelen.
In november, als de bomen en het plantenleven bovengronds afsterven is het de tijd voor Halloween en Allerzielen. Wij schenken jaarlijks aandacht aan Allerzielen. Het feest waarin geliefde overledenen worden herinnerd en geëerd. In de vlindertuin naast het huis is een gedenkplek gemaakt van wilgentakken met een mooie vilten zon in de nok. Deelnemers en vrijwilligers die dat willen nemen een foto mee van een geliefde overledene. We steken kaarsen aan en zetten die in de bodem bij de gedenkplek. Er wordt een gedicht gelezen.
Buiten laat de natuur zich nog even zien in prachtige kleuren. In november wordt het langzaam kouder en grijzer buiten. Het is de tijd om ons bewustzijn meer naar binnen te richten, naar onszelf. Het natuurbewustzijn dat hoort bij de zomer maakt nu plaats voor zelfbewustzijn. Het Michaelsfeest geeft hiertoe de eerste aanzet, de moed die wij nodig hebben om naar onszelf te kijken. Sint Maarten is meer het feest van de gemeenschap, van het delen. Hij richt onze blik op de ander. Zijn mantel is de uiterlijke omhulling waarmee wij aan de anderen laten zien wie wij zijn of willen zijn. In het geval van Sint Maarten toonde de mantel tot welke klasse hij behoorde. Zijn mantel was een officiersmantel die hij net had gekregen van het leger. Door onze kleding, uiterlijke symbolen willen wij gezien en herkend worden door de ander. En terwijl wij bezig zijn onszelf in de wereld te zetten, de positie te vergaren die wij ons wensen vergeten we soms om aandacht te hebben voor de ander. Maarten zag de bedelaar, hij zag zijn leed, zijn behoefte en schonk hem de helft van de mantel die hij net had gekregen. Een kostbaar bezit in die tijd, dat hij deelde met een ander. Hij maakte zijn mantel tot gemeenschappelijk bezit. Het feest van Sint Maarten is daarmee een mooi moment om stil te staan bij de ander, bij de gemeenschap. Wij doen dat door mooi versierde pompoenen naar onze buren van het verpleeghuis te brengen.
Ook het sinterklaasfeest is een feest waarin we onze aandacht richten op de (dierbare) mensen in onze omgeving. We besteden veel tijd aan het schrijven van een gedicht of het maken van een surprise. Dit geeft ons de gelegenheid om in een veilige setting, met liefde, humor en creativiteit een zetje, standje, kwinkslag, pesterijtje of pluim uit te delen. Hiermee worden we gedwongen om even echt stil te staan bij de persoon voor wie we wat maken.
De gemeenschap is op Mens en Tuin heel belangrijk. Deelnemers, vrijwilligers, team, bestuur, klanten en vrienden, samen vormen we een groep waar ieder lid op zijn of haar manier deel van uitmaakt. In een gemeenschap is het belangrijk aandacht te schenken aan alle leden, elkaar te ontmoeten, te zien wat de ander nodig heeft, te zien wat in de groep leeft en wat de groep nodig heeft. De begeleiders zijn hier voortdurend mee bezig. Zij schenken aandacht aan het individu en aan het individu in de groep, ze sussen conflicten, kweken begrip voor de ander, zorgen voor een harmonieuze sfeer. Natuurlijk gaat het weleens mis en voelt iemand zich niet gezien, gehoord of ontstaat er een conflict. Maar altijd is ons streven dat ieder zich een volwaardig lid van de groep voelt en aandacht heeft voor de ander.
Dit streven komt mooi tot uiting in de volgende spreuk van Rudolf Steiner:
‘Genezend is alleen, wanneer in de spiegel van de mensenziel zich de hele gemeenschap vormt en als in de gemeenschap de kracht van ieder individu leeft.’
Vrij naar: Juul van der Stolk, ‘Schipper mag ik overvaren’.
Door Annette Versteege
Vandaag vieren we het Michaelsfeest op Mens en Tuin. Zaterdag 29 september is de eigenlijke dag. Het is een mooi feest dat ieder jaar het begin van de herfst markeert. In de taoïstische traditie is de herfst het begin van een nieuwe jaarcyclus. De thema’s die bij dit seizoen horen, komen in de antroposofie en het taoïstisch gedachtegoed voor een groot deel overeen: moed en levenskracht maar ook verdriet met als corresponderend element metaal. Het metaal vind je terug in het zwaard van Michael of van Joris die de draak verslaat. Op de top van het klooster van Mont-Saint Michel staat een mooi beeld van Michael. De draak kronkelt onder zijn voeten en Michael wijst met zijn zwaard naar de hemel.
In de draak kun je het symbool zien voor de aardse krachten of eigenschappen die ons mensen aan ons aardse, zintuiglijk georiënteerde bestaan binden. Het zwaard richt Michael op de hemel. Michael is daarmee een mooi beeld voor de mens die tussen hemel en aarde staat. Wij zijn gebonden aan de aarde met al haar verleidingen. De boodschap van Michael is om de aardse verleidingen te weerstaan, te overwinnen en ons meer bewust te worden van de wereld om ons heen. De aarde waartoe wij behoren met haar natuurlijke ritme en levenskrachten, maar ook de kosmische wereld.
De confrontatie met onze menselijkheid die zozeer gebonden is aan onze zintuigen en begeertes vereist moed en levenskracht. Veel mensen voelen iets van verdriet in de herfst. Verdriet voor de zomer die voorbij is, het afsterven van de natuur, weten dat we een koude, donkere periode tegemoet gaan. Maar ook verdriet voor verloren geliefden, eenzaamheid, gemiste kansen, gemaakte fouten in ons leven. Heel begrijpelijk in een seizoen waar storm en regen, grijze dagen en mist de dienst uitmaken. Deze confrontatie met onze ‘minder leuke’ eigenschappen is best confronterend. Zeker omdat veel mensen in deze periode juist een nieuwe start maken of net gemaakt hebben, bijvoorbeeld omdat we een opleiding of nieuwe hobby beginnen. Dan kunnen we wel een beetje moed en levenskracht gebruiken. Dan is het extra genieten als de zon de wereld verguld en de kleuren van de herfstbladeren oplichten. Wat prachtig is toch het gouden herfstlicht.
Op Mens en Tuin vieren we vandaag het Michaelsfeest. Ook de weken ervoor en erna staan in het teken van Michael en de naderende winter. We zijn druk bezig met het opzetten van de laatste composthopen. Daarmee geven we in het komende seizoen aan de aarde terug wat we van haar genomen hebben. Als de composthoop klaar is voegen we de compostpreparaten toe. De preparaten helpen bij een goede vertering van de compost en geven haar een ‘huid’. De preparaten helpen om de compost levend te houden. Levend materiaal verteert, dood materiaal rot. De hoop is dan niet meer een berg aarde maar een orgaan in de tuin waar levensprocessen in plaatsvinden. Maar ze doen meer, door het proces waarin zij gemaakt zijn maken zij de compost meer ontvankelijk voor de invloeden uit de kosmos, van de planeten. Als we deze compost in het komende seizoen op de tuin verspreiden helpt dit materiaal om ook de aarde in de tuin meer levendig en ontvankelijk voor invloeden van buitenaf te maken. Compost is in de biodynamische landbouw meer dan het teruggeven van voeding aan de aarde. Het gaat erom dat de aarde werkelijk levendiger wordt.
Naast het compostpreparaat gaan we ook het kiezelpreparaat dynamiseren en sproeien in de tuin. Het kiezelpreparaat wordt vervaardigd door gemalen kiezen in een koehoorn een zomer lang in de aarde te begraven. Zoals het koemestpreparaat een winter lang wordt ingegraven. Het preparaat neemt dan de hele zomer de lichtkracht in zich op. In de tijd dat het licht minder wordt en de natuur zich terug aan het trekken is ondersteunt dit preparaat de gewassen bij de licht- en warmteprocessen in de groei. De vruchtzetting, rijping van de zaden, stevigheid van het gewas. Biodynamische boeren spuiten dit preparaat meerdere malen per seizoen op de gewassen. Op Mens en Tuin vormen die zaden de basis voor de planten en bloemen in het nieuwe jaar. Gezonde zaden geven gezonde planten. Zoals op een landbouwbedrijf de voedselgewassen meer levenskracht krijgen als er met de preparaten wordt gewerkt. Bij ons zijn het dan de insecten die zich kunnen voeden aan de planten. Dus het is zeker zo belangrijk dat onze planten veel levenskracht bevatten toch! Dat is ook de reden dat we het liefst met biodynamische zaden werken. Hoewel dat niet altijd lukt. Veel van de wilde en eetbare planten worden (nog) niet biodynamisch geteeld.
Als we dit preparaat gebruiken tijdens een jaarfeest richt ik me meer op de invloed van het preparaat in de atmosfeer van de tuin. Ik stel me tijdens het sproeien van het preparaat voor dat we de atmosfeer in onze helende tuin wat gevoeliger maken voor het licht en warmte. En dat wij, als wij ons in die tuin bevinden en er werken dus ook wat lichtgevoeliger worden. Zodat we dat licht wat makkelijker mee kunnen nemen de winter in. Het sproeien van het kiezelpreparaat kan ons misschien ook wel helpen om ons bewust te worden van de indalende levenskrachten in het najaar. De aarde is aan het inademen. Juist in deze tijd kunnen we deze krachten om ons heen levendig ervaren. Ik hoop altijd dat het kiezelpreparaat, behalve de gewassen, ook ons een beetje helpt bij de bewustwording van deze krachten. Steiner schrijft dat het koemestpreparaat als het ware de gewassen en de levenskrachten omhoog duwt. Het kiezelpreparaat zou juist een beetje moeten trekken. Ik hoop dan altijd maar dat het ook aan ons een beetje trekt. Zodat wij ons wat meer bewust worden van de lichtkrachten en we wat meer omhoog gaan kijken.
Door Annette Versteege
Zou het iets te maken hebben gehad met het feit dat Mars, Saturnus en Jupiter de afgelopen weken op één lijn stonden? Van amateursterrenkundige Peter Evers begreep ik dat in de jaren 1976 én in 1540, deze bijzondere samenstand ook samenging met een extreem droge zomer. Het was prachtig om de drie planeten, samen met Venus, tegelijkertijd aan de hemel te zien in de weken na de bloedmaan, de prachtige rode maan tijdens de maansverduistering. Helaas, hier aan de kust was hij niet te zien.
Bij het schrijven van dit stukje is de nazomer voelbaar. De natuur heeft haar groeikracht voltooid, nu is het tijd voor het rijpen en het oogsten. Op Mens en Tuin genieten we van de uitbundige oogst van courgettes en tomaten. De eerste zaden zijn verzameld, het begin van het nieuwe seizoen. We zijn begonnen met de opkweek van de vroeg bloeiende planten. September tot november is een goede tijd om te planten. De planten hebben de tijd om goed te wortelen en een mooie bladrozet te maken. Ook de bloembollen zijn besteld. Vanaf september kunt u die bij ons kopen. Hou de website en Facebook in de gaten.
Niet alleen de natuur, ook wij mensen maken ons op voor het nieuwe jaar. Op 29 september vieren we het Michaelsfeest, het feest van de moed en de persoonlijke ontwikkeling. Welke draken in onszelf durven we in deze periode te verslaan om de oogst van de zomer en de koers die wij ons hebben gesteld, de komende winter en in het nieuwe jaar vast te houden?
Door Annette Versteege
Op Mens en Tuin vieren we Sint Jan, het jaarfeest dat het midden van de zomer viert op 24 juni. Onze tuin staat op dit moment in volle bloei. Het gele Sint Janskruid bloeit tussen de blauwe beemdooievaarsbek en de zachtroze tuingeranium. De puntwederik kleurt de tuin eigeel. De grassen zijn prachtig roze, rood en bruin.
Tussen alle bloemen vliegen en zoemen honingbijen, solitaire bijen en vliegen. Koolwitjes en atalanta’s dartelen langs de bloemen en hoger fladderen de boomblauwtjes. Als ieder jaar kruist een gehakkelde aurelia mijn pad als ik langs de rozentuin loop. Hij was op weg naar de duizendknoop waar talloze bijen en vlinders zich tegoed doen aan de bloemen die zich net aan het openen zijn. Nu is het nog rustig, later in de zomer kun je het gezoem op een afstand horen.
We hebben al weer heel wat aardbeien en aalbessen geoogst en wachten nu op de zwarte bessen en de kruisbessen. De eerste courgettes zijn al te zien. Het leeuwendeel van de opkweek zit er nu op. De komende twee maanden staan vooral in het teken van verzorgen en beheersen. De planten moeten voldoende water krijgen, ongewenste kruiden halen we weg en de eerste zaden kunnen al geoogst worden. We plukken de bloemen van het Sint Janskruid om olie van te maken. Prachtig om te zien hoe die gele bloemen de olie bloedrood kleuren van alle opgevangen zonlicht.
Dit genieten van de natuur die zich in haar volle pracht laat zien is toch wel de essentie van de Sint Janstijd. Dit is de tijd waarin de aarde zich, aan onze kant van de aardbol, helemaal ontvouwt. Helemaal is uitgeademd. Zoals ze in de kersttijd zich juist helemaal in zichzelf terug heeft getrokken, zo is deze tijd juist het uiterst tegenovergestelde daarvan. Waar we in de adventstijd in zachte blijde verwachting kunnen zijn, binnen bij de kachel, vol innerlijke hoop. Zo staat Sint Jan juist in het teken van het jubelen en het dansen, het spelen en het rennen. Buiten willen we zijn en we heffen onze armen in de lucht. Wij zijn ook naar buiten gegaan, naar het bos. We hebben trommels meegenomen en wie wilde ging trommelen of later liedjes zingen bij het vuur. Het is dan ook leuk om te gaan dansen, bijvoorbeeld met zijn allen De Zevensprong te doen. En zoals we ons in de kersttijd vooral richten op onze innerlijke kracht, binnen in onszelf. Zo kunnen we in de zomer, terwijl we genieten van het buiten zijn op het strand, in het bos of in de eigen tuin, ons eigen, benauwende ik even vergeten en ervaren dat we verbonden zijn met de natuur, misschien zelfs ervaren dat de natuur bezield is. (Geschreven door Annette Versteege.)
Mijke Floor van Waesberge van onze locatie Mens en Tuin in het Park heeft over de betekenis van Sint Jan een prachtig stuk geschreven dat we jullie niet willen onthouden:
Zondag 24 juni was het Sint Jan. Johannes de Doper was de mens van de zomerzonnewende. Deze hele week staan we op de tuin stil bij Sint Jan. Van onze locatie in Moerwijk kregen we een prachtig boeket met onder andere Sint Jansbloemen, die nu geel bloeien. Iedereen nam iets lekkers te eten mee voor de lunch en we spraken over ieders favoriete seizoen, één van de ritmes binnen een jaar.
We vieren de jaarfeesten om vorm te geven aan het jaarritme. Ritme vinden we onder andere terug in onze ademhaling, dag en nacht, de dagen van de week en de maanden. Als je de aarde ziet als een levend wezen dan heeft de aarde ook levensritmen. Zo houden de jaargetijden verband met het in- en uitademen van de aarde. Met Sint Jan eindigt de uitademing van de aarde, die met kerst werd ingezet en begint de inademing, die met kerst weer eindigt. In de winter is de aarde bij zichzelf en helemaal wakker. Ze slaapt in wanneer de lente overgaat in de zomer. Wanneer wij zelf slapen is ons lichaam als een tuin waarin het leven fris groeit en bloeit, zodat wij de volgende morgen weer hersteld zijn van de afbraakprocessen die zich overdag afspelen. Zo wordt in de zomer de aarde vernieuwd, nadat ze in de kosmos nieuwe vurige kracht heeft opgedaan.
Met de zomerzonnewende bereikt de natuur haar hoogtepunt. Je zou kunnen zeggen dat de aarde buiten zichzelf raakt en één is met de kosmos. In voor-Christelijke tijden dansten mensen om het vuur en raakten in een zonne-extase. Johannes de Doper kwam als mens overeen met die zomerse extase. Sint Jan is het feest van de zon die weer langzaam daalt, het is het feest van het licht dat langzaam weer afneemt. De klimmende zon doet groeien, geeft bloesem en de dalende zon doet rijpen en geeft vrucht. De zon is drager en schenker van leven en het oerfenomeen van ritme. Het menselijk leven komt overeen met dat van de jaarcyclus, waarbij de zomerzonnewende staat voor het midden van ons leven om erna tot rijping te komen.
